ชรามรณะ Old Age

ห่วงโซ่ที่ ๑๒. "ชรามรณะ" ในห่วงโซ่นี้เขียนเป็นภาพคนแก่ เดินถือไม้เท้า หลังค่อม ทุลักทุเล หมายถึง "ชรา" ความเสื่อมแห่งอินทรีย์ ในความหมายของภาษาธรรม คือ การเกิดทุกข์แล้วก็ดับไป เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป เมื่อความชรามีมา การแตกดับแห่งขันธ์ก็จะติดตามมา เป็นสายโซ่แห่งสังสารจักร หรือ สายโซ่แห่งปฏิจจสมุปบาท หมุนเวียนต่อเนื่องต่อไปสู่ภาพห่วงโซ่ที่ ๑ คือ อวิชชา อีก

จากภาพห่วงโซ่ที่ ๑๒ แล้วก็หมุนกลับไปสู่ห่วงโซ่ที่๑ อีก เพราะอะไร ก็เพราะว่า ตราบใดที่ตัวอวิชชายังมีอยู่ มันก็จะครอบงำทุกขณะ แล้วแต่ว่า อารมณ์ใดจะเกิดขึ้น พอขาดสติ อวิชชาก็เข้าสิงแล้วก็ปรุงสายโซ่เสวยอารมณ์ นั้น ๆ ไป จนครบวง ๑๒ อาการ วงแล้ววงเล่า ผลที่ตามมาก็คือ ความทุกข์ที่มิรู้จบรู้สิ้น